ALMA’S DOCHTERS

Het boek ligt naast  mijn bed, het is een boek  dat ik eigenlijk meteen achter elkaar wil uitlezen: “ALMA’S DOCHTERS, vijf levens in de schaduw”. De schrijfster is Jutta Chorus, en boek is “unputdownable”.

Een boek wat gulzig maakt. Ik heb nu al de pest in, dat ik niet een paar dagen vrij heb. Maar ik zal de lezer ook maar een beetje hebberig maken…..Het opent ons de ogen door vijf vrouwenlevens in het volle licht te zetten. In hun levens zijn ze allemaal uitmuntend opgevoed, hun talent kwam helemaal aan bod. Alleen die plaats, die ze daarmee eigenlijk verdienden, die werd bezet door de mannen! Die dan ook volop profiteerden van de kwaliteiten die de dames hadden….Het boek begint met een inkijkje, dat jonge vrouwen trouwden “met de handschoen”, zoals dat eind negentiende eeuw en later ook nog wel voorkwam. Er werd getrouwd, de bruid stapte in haar eentje aan boord van de boot die hen naar Indië voerde…waar hun verse echtgenoot hen op de kade opwachtte, haar in zijn armen sloot en haar mee naar zijn huis nam. Waar tot haar grote verbazing al een “njai”, een jonge Indische vrouw met aan haar hand een peuter rondliep. Die man werkte al enige tijd in Indië, en vulde zijn lege bed met de njai, die hem en passant ook al een kind schonk.

Bij mijn heldin liep het anders. Haar jonge echtgenoot was, gedurende de lange boottocht die haar naar haar bruidegom moest voeren, inmiddels gestorven aan een nare ziekte. Het zou nu gewoon zijn, wanneer zij maar weer een retour naar Holland zou nemen, Maar mijn heldin was dat niet van plan. Zij bleef! Meer ga ik niet vertellen. Het is het begin van een heerlijk verhaal, waarbij mijn heldin zich emancipeerde. En zij las tijdens die levenstocht alle boeken, die mijn grootmoeder (1881) en mijn moeder (1904) ook lazen: Hilda van Suylenburgh, Annie Besant, Frederik van Eeden…  Alma neemt in dit boek het voortouw en nu citeer ik iets uit de flaptekst, want haar vijf dochters zijn de volgende heldinnen die zich allemaal – pioniers op het gebied van de journalistiek, de letteren, de film – uitstekend ontwikkelen. Ik citeer: “Deze vrouwen leefden naast Aletta Jacobs, Marga Klompé en de Dolle Mina’s. Maar in het dagelijks leven van Alma en haar dochters bleven mannen het middelpunt”. Hun bloei bleef, zoals een van hen zegt, “in het verborgene.”

Ik heb het eerste deel gelezen, ook al zo’n heerlijk stuk, eind negentiende eeuw op Java. In die tijd las men het blad “De Locomotief”, opgericht door Hans van de Wall, een neef van mijn moeder, die ook romans schreef onder het pseudoniem Victor Ido. Hij was een tijdgenoot van de populaire schrijver P.A. Daum (populair Paatje Daum). Ik had meer familieleden in Indië, waaronder een gescheiden oom, die een vriendin had die gouvernante was aan het Hof van de Soesoehoenan van Solo (Soerakarta). Zij gaf les aan de prinsjes en prinsesjes in pianospelen, whist en rummy en maintien (goede manieren). Mijn oom Henri was voor de oorlog al gepensioneerd en woonde met zijn vriendin in de van Boetselaerlaan in Den Haag. Ik had meer Indische familie. Een oom, neef van mijn moeder, was planter op Sumatra. Ik herinner me nog een kist met aluminium beklede binnenkant met thee! Een dochter van deze neef is na de oorlog, nadat zij het Jappenkamp had overleefd, gerepatrieerd en in het Noorden van ons land terecht gekomen. Van haar het verhaal, hoe zij op vijftienjarige leeftijd in het kamp een karbouw moest slachten. Het bloed werd voor zwakke mensen en kinderen verwerkt in het eten! Ik heb haar nog leren kennen, net als haar zusters Nel en Koosje, allemaal nichten van mijn moeder en mij. Ik trad eens op met een lezing in het hoge Noorden, toen stond mijn nicht Tineke met een geweldige Groningse koek als verrassing in de coulissen. Wij corresponderen af en toe. Zij is diep in de negentig en maakt nog een heerlijke pan nasi.

Ik ga weer terug naar mijn boek, ik wil de levens van die geëmancipeerde maar nooit in het licht van de publiciteit geleefd hebbende heldinnen verder lezen.

Elders

Het gebeurt zo:
een algoritme laat de avond vallen
over huizen ongedeerd
iemand zweeft als de maan boven een ziekenhuis
ergens in een verstedelijkt dorp
waar peuters tot laat in de wachtzaal spelen:
ze zijn gezond, hebben vroeg geïnvesteerd in bitcoin

het gebeurt dat elders
een tuin onder water staat
de vissen kruipen de huizen in
ziek van grachten, salpeter, oud hout
handenvol organen, geoogst van de vissen
liggen te zingen op de drempels
verderop liggen binnensmonds de kinderen verspreid in kleine bedden
het wuiven van bomen als wiegjes
het ruisen van wind door prikkeldraad

het gebeurt pas
wanneer je niet meer de adem van een ander naast je hebt
maar in plaats daarvan een vlammende raket onder het laken
de pluimstaart speels, een jong vosje
en onder het kussen een kogel
waar ooit een losse melktand lag

zo overvalt je de gedachte
nog steeds is alles ongedeerd
nog steeds zijn hier de straten stil en oeverloos
nog steeds geen gehuil van bedden die slapers missen
nog steeds hier de kinderen ongedeerd
de huid glad, de ogen droog

het gebeurt boven het bed, boven de vloer van halfvergane planken
ergens in de lucht
daar schuilt een dorst die geen getijden kent
elders in de lucht
het vliegen van vonken die nooit zullen landen
het wuiven van bomen als wiegjes
het ruisen van wind door prikkeldraad

Jens Meijen (1996)
uit: Sunset industries (De Bezige Bij, 2023)